دختر یفتاح، لاویان و قربانی‌های نمادین

اغلب محققین کتاب‌مقدس، داستان کوتاه یَفتاح و دخترش را در کتاب داوران (11: 29-40) به یاد دارند.

 پس از اینکه یفتاح داور اسرائیل شد “روح خداوند بر یَفتاح آمد” و “از مِصفَۀ جِلعاد به سوی عَمّونیان رفت.” (11: 29) و یَفتاح برای خداوند نذر کرده، گفت: «اگر به‌واقع عَمّونیان را به­دست من تسلیم کنی، آنگاه وقتی به سلامت از نزد عَمّونیان بازگردم، هر­چه از درِ خانه‌ام به استقبال من بیرون آید از آنِ خداوند خواهد بود، و آن را به عنوان قربانی تمام‌سوز تقدیم خواهم کرد.» (11: 30-31)

بر اساس کلام خدا، یفتاح عمون را شکست داد و دخترش اولین کسی بود که هنگام بازگشت به خانه او را ملاقات کرد. (11: 32-34) و این یعنی دختر یفتاح باید «از آنِ خداوند» شده و به عنوان «هدیه تمام­سوز» تقدیم شود. در داوران (11: 39) نوشته شده است: «یَفتاح مطابق نذری که کرده بود، با وی عمل کرد.» آیا به­راستی یَفتاح دختر خود را به عنوان “قربانی تمام‌سوز” تقدیم کرد؟ داوران (11: 29-40) بله، ممکن است. باعث تاسف است ولی بسیاری از کودکان در دوران باستان، به دست رهبران قدرتمند از جمله برخی از پادشاهان شرور یهود قربانی شدند. (دوم تواریخ 28: 1-3 و 33: 6-9) اما اگر به­راستی یفتاح دخترش را قربانی ‌کرده باشد، مرتکب گناه بزرگی شده، زیرا تقدیم انسان‌ها بعنوان “قربانی تمام‌سوز” توسط خداوند محکوم شده بود. (تثنیه 12: 31 و 18: 10) علاوه­ بر­این اگر یفتاح واقعا دخترش را بعنوان قربانی برای خداوند سوزانده باشد، این اقدام بدون تأیید خداوند انجام شده است. (به لحاظ منطقی چنین سکوتی از جانب خداوند را نمی­توان بعنوان تأیید تفسیر کرد.) توضیح بهتر در باب سوالات موجود پیرامون واقعیت رخ داده در روایت یفتاح این است که گاهی قربانی­ها به صورت نمادین تقدیم می­شدند. علاوه بر ­این امروز هم انسان‌ها اغلب به صورت استعاری از “فدا کردن” پول، خواب، زمان، انرژی و غیره در راه اهداف نیکو حرف می‌زنند. در نظر داشته باشید که چنین قربانی­های تمثیلی در اسرائیل باستان نیز تقدیم شده است. در حقیقت صدها سال پیش از یفتاح، از زمانی که بنی­اسرائیل به دنبال بلای دهم (مرگ نخست‌زادگان مصر) از اسارت مصر فرار کردند، قوم اسرائیل هم حیوانات و هم انسان‌ها را به خداوند تقدیم می­کردند. خداوند می­فرماید: «هر نخست‌زاده‌ای را وقف من کن. نخستین ثمرۀ هر رَحِمی در اسرائیل، خواه انسان و خواه چارپا، از آنِ من است.» (خروج 13: 2)  به این معنا که «نخستین ثمره هر رحمی را برای خداوند قربانی می‌کنم.»  (خروج 13: 15) اما چگونه تمام نخست‌زادگان پسر به شیوه‌ای خاص وقف خداوند شدند؟ آیا تمامی آن­ها به معنای واقعی کلمه بعنوان قربانی تمام­سوز تقدیم شدند؟ تمام نخست­زادگان مذکر از میان حیوانات و چارپایان پاک، نه حیوانات ناپاک، به معنای واقعی کلمه سوزانده می‌شدند. حیوانات ناپاک، مانند الاغ، با یک بره “بازخرید یا فدیه” می‌شد. (خروج 13: 13 و اعداد 18: 15) همانگونه که الاغ با فدیه، از قربانی شدن نجات پیدا می­کرد؛ به­همین ترتیب تمام نخست‌زادگان انسان در میان بنی­اسرائیل باز­خرید می­شدند.

به­جای قربانی کردن واقعی نخست­زادگان پسر بنی­اسرائیل (خروج 13: 2 و 12-16 و 22: 29-30) خداوند لاویان را برای خدمت به خود انتخاب کرد. (“تا خدمت خداوند را به جا آورند.” اعداد 8: 11) خداوند فرمود: «اینک من لاویان را از میان بنی‌اسرائیل، به عوضِ هر نخست‌زادۀ اسرائیلی که رَحِم را می‌گشاید، برگرفته‌ام. پس لاویان از آنِ من خواهند بود، زیرا همۀ نخست‌زادگان از آنِ منند. روزی که همۀ نخست‌زادگان را در سرزمین مصر هلاک کردم، تمامی نخست‌زادگان را در اسرائیل، خواه انسان و خواه چارپا، برای خود تقدیس نمودم. آنان از آنِ من خواهند بود. من یهوه هستم.» (اعداد 3: 12-13)

چگونه حیوانات پاک به خداوند تقدیم شدند؟ در واقع قربانی شدند. نخست‌زادگان انسان چگونه به خداوند تقدیم شدند؟ آنها نه به شکل قربانی‌های تمام سوز، بلکه از طریق خدمت به خداوند تقدیم شدند. (رومیان 12: 1) توجه کنید که اعداد باب 8  به ما می‌گوید که تقدیس لاویان، نوعی تقدیم کردن و یک هدیۀ تکان‌دادنی نمادین است. پس از اینکه خداوند به بنی­اسرائیل دستور داد که “دست خود را بر لاویان بگذارند” (همانطور که آن­ها را بعنوان قربانی برای خداوند تقدیم می­کردند. لاویان 4: 13-15) می‌فرماید: “و هارون لاویان را از جانب بنی‌اسرائیل به عنوان هدیۀ تکان‌دادنی به حضور خداوند تقدیم کند تا خدمت خداوند را به جا آورند. آنگاه لاویان دست­های خود را بر سر گاوان بنهند، و تو یکی را به جهت قربانی گناه و دیگری را به جهت قربانی تمام‌سوز به خداوند تقدیم کن تا برای لاویان کفّاره باشد. لاویان را پیش روی هارون و پسرانش بر پا بدار، و ایشان را به عنوان هدیۀ تکان‌دادنی به خداوند تقدیم کن. بدین‌گونه، لاویان را از میان بنی‌اسرائیل جدا کن، و لاویان از آنِ من خواهند بود. پس از آنکه ایشان را تطهیر کردی و به عنوان هدیۀ تکان‌دادنی تقدیم نمودی، لاویان داخل شوند تا خدمت خیمۀ ملاقات را انجام دهند. زیرا ایشان از میان بنی‌اسرائیل به تمامی به من داده شده‌اند. به عوض هر گشایندۀ رَحِم، یعنی به عوض همۀ نخست‌زادگان بنی‌اسرائیل، ایشان را برای خود برگرفته‌ام. زیرا همۀ نخست‌زادگان بنی‌اسرائیل، خواه انسان و خواه چارپا، از آنِ مَنند. روزی که همۀ نخست‌زادگان را در سرزمین مصر زدم، ایشان را برای خود تقدیس کردم. و لاویان را به عوض همۀ نخست‌زادگان بنی‌اسرائیل برگرفتم.” (اعداد 8: 10-18)

همانند لاویان که به­طور نمادین به حضور خداوند تقدیم می­شدند، به همین صورت نیز یفتاح دختر خود را قربانی کرد. او می‌توانست به­عنوان قربانی تمام­سوز در خیمه ملاقات تقدیم شود؛ بدین معنا که او یکی از بانوان خدمت‌گزاری باشد که به دَرِ خیمۀ ملاقات خدمت می‌کردند. (خروج 38: 8 و اول سموئیل 2: 22) شاید دختر یفتاح نیز همانند حَنّا که قرن‌ها بعد از یفتاح می­زیست و خدمتش به خداوند روزه و دعاهای شبانه‌روزی بود، تقدیم شد. حنا هرگز درِ خیمه ملاقات را ترک نکرد. (لوقا 2: 36-38) با توجه به اینکه دختر یفتاح و دوستانش هرگز از مرگ او ابراز تأسف نکردند، چنین قربانی تمثیلی کاملاً منطقی به نظر می‌رسد. آن­ها عزاداری کردند اما نه برای مرگ او. پس غم آن­ها چه بود؟ آن­ها برای بکارت او گریستند. (داوران 11: 38) در حقیقت سه بار به بکارت او اشاره شده است. (11: 37-39) آخرین نکته­ای که مستقیماً در مورد یفتاح ذکر شده، این است که: “او مطابق نذری که کرده بود، با وی عمل کرد. آن دختر مردی را نشناخته بود.” (11: 39) اگر یفتاح این گناه را مرتکب می­شد و دخترش را واقعاً به­عنوان قربانی تمام­سوز می­کشت، گریه‌های مکرر به خاطر باکرگی او بی‌معنی جلوه می‌کرد. همانطور که دیو میلر نتیجه‌گیری می‌کند، اگر او به قتل رسیده باشد، چنین اظهاراتی کاملاً اضافی و بی‌رحمانه است. از سوی دیگر اگر قرار بود دختر یفتاح به خدا تقدیم شود تا دائماً در خیمه ملاقات خدا را خدمت کند، و مابقی عمر خود را به عنوان خادم مجرد و بی­فرزند خداوند زندگی کند، کاملاً منطقی است که او و دوستانش برای باکره ماندن او سوگواری کنند. وقتی کتاب‌مقدس عمق‌های خود را نمایان می‌کند، قربانی دختر یفتاح کاملاً منطقی به­نظر می­رسد.

اریک لیونز

منبع :

https://apologeticspress.org/jephthahs-daughter-the-levites-and-symbolic-sacrifices-55433