قرآن و تثلیث

وقتی شروع به خواندن قرآن می‌کنید چیزی که بارهاوبارها حیرت شما را برمی‌انگیزد رفتار کاملاً متفاوت الله، خدای قرآن با یهوه، خدای کتاب مقدس است. البته الله معادل عربی سرراستی برای واژه خدا است؛ درست مثل الوهیم در زبان عبری که در عهد عتیق بکار رفته است و درواقع اشاره متداول یهودیان به هر وجود خداواری اعم از خدای حقیقی یا خدایانِ غیر همسایگان بت‌پرستشان بوده است (پیدایش ۳۵: ۲؛ تثنیه ۲۹: ۱۸؛ دانیال ۳: ۲۵). بنابراین اصطلاح «خدا» در هر زبانی (فارسی، عربی یا عبری و…) اصطلاحی عام برای اشاره به هر وجود خداوار است. مسلمانان ادعا می‌کنند الله‌ی که آنها می‌پرستند همان خدایی است که ابراهیم و یهودیان پرستش می‌کردند. بااین‌اوصاف ممکن است کسی به خدای کتاب مقدس لبیک بگوید؛ اما درعین‌حال چنان او را از نو تصویرسازی کند که دیگر شبیه کسی که در کتاب مقدس درباره‌اش می‌خوانیم، نباشد. مفهوم و هویتی که هر فرهنگ یا هر دینی به این واژه نسبت می‌دهد می‌تواند کاملاً متفاوت باشد.

بسیاری از نویسندگان مسیحی معاصر وقتی از عیسی می‌نویسند به همین رویه دچار می‌شوند. آنها عیسای اشتباهی را معرفی کرده و او را به شخصی کاملاً متفاوت با عیسایی که عهد جدید به تصویر می‌کشد تبدیل می‌کنند؛ کسی که دغدغه اطاعت‌کردن ندارد و فیض او بی‌قیدوشرط همه را می‌بخشد. اما این عیسی، عیسای عهد جدید نیست. آنها باتوجه‌به اهداف خود معرفی غلطی از شخصیت، ماهیت و رفتار عیسی ارائه می‌دهند و نوشته‌هایشان پرتره عیسایی متفاوت را به تصویر می‌کشد.

با همین قیاس قرآن نیز گفته‌ها و کرده‌هایی را به الله نسبت می‌دهد که خدای کتاب مقدس نمی‌گوید یا انجام نمی‌دهد. اعمال و نگرشی به الله نسبت داده می‌شود که در تضاد محض با شخصیت خدای کتاب مقدس است. علی‌رغم ادعای مسلمانان مبنی بر اینکه الله همان خدای عهد عتیق است، تصویر بازسازی شده قرآن از خداواری و الوهیت چنان متفاوت است که الله را کاملاً از خدای کتاب مقدس متمایز کرده است. این تضاد به طور خاص در آموزه تثلیث نمود پیدا می‌کند.

کتاب مقدس تصویر خدا را یگانه ترسیم می‌کند. به عبارتی تنها و تنها یک ذات یا سرشت الهی وجود دارد (تثنیه ۶: 4؛ اشعیا 45: 5؛ اول قرنتیان 8:6؛ اول تیموتائوس 2: 5؛ یعقوب 2: 19). علاوه بر این کتاب مقدس خدا را به‌عنوان یک وجود سه‌گانه (سه شخص در یک ذات) معرفی می‌کند. برای مثال در هفته آفرینش خدا می‌گوید: «… شبیه خودمان بسازیم» (پیدایش 1: ۲۶). هم روح‌القدس (پیدایش 1: 2) و هم عیسی (یوحنا 1: 1-3) در خلقت حاضر بودند و با خدای پدر در فرایند آفرینش مشارکت فعال داشتند. در عهد جدید نیز اشاراتی به الوهیت شده است (اعمال رسولان 17: 29؛ رومیان 1: 20؛ کولسیان 2: 9). در روایت تعمید عیسی حضور خدای پسر را به شکل انسان، خدای پدر را در حالی که با آوایی شنیدنی از آسمان صحبت می‌کند و روح‌القدس را که به شکل کبوتری بر عیسی نازل می‌شود می‌بینیم (متی 3: 16-17). گاهی می‌بینیم که در آیاتی به هر سه شخص اشاره شده است (متی 28: 19؛ دوم قرنتیان 13: 14). هر شخص تثلیث خدای کامل است و الوهیت و خداوندی صددرصد دارد. عیسی مکرراً به‌عنوان خدا معرفی می‌شود (متی 1: 22-23؛ یوحنا 1: 1-3 و 14؛ 8: 58؛ 20: 28؛ میکاه 5: 2). روح‌القدس نیز خدا و خداوند است (یوحنا 14: 26؛ 15: 26؛ رومیان 15: 19؛ اول قرنتیان 2: 10-11؛ افسسیان 4: 4؛ عبرانیان 9: 14).

در نقطه مقابل قرآن با نکوهش تثلیث مسیر متفاوتی از کتاب مقدس را در پیش می‌گیرد:

«ای اهل کتاب! در دین خود غلوّ [و افراط] نورزید، [و از چهارچوب آیات نازل شده از سوی خدا و آنچه پیامبران به شما آموخته‌اند، خارج نشوید] و نسبت به خدا جز حق مگویید. جز این نیست که مسیح عیسی بن مریم فرستاده خدا و کلمه اوست که به مریم القا کرد و [این بنده پاک و خالص] روحی از سوی اوست؛ پس به خدا و فرستادگانش ایمان آورید، و مگویید: [خدا] ترکیبی از سه حقیقت [اَب، اِبن و روح القدس] است. [از این عقیده باطل] خودداری کنید که به خیر شماست. جز این نیست که خدا معبودی یگانه است. منزّه و پاک است از اینکه فرزندی برای او باشد. آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمین است فقط در سیطره مالکیّت و فرمانروایی اوست، و خدا از نظر کارسازی [همه امور آفرینش] کافی است. مسیح از اینکه بنده خدا باشد، هرگز امتناع ندارد، و فرشتگان مقرّب هم امتناع ندارند؛ و کسانی که از بندگی او امتناع کنند و تکبّر ورزند، به زودی همه آنان را [برای حسابرسی] به سوی خود گردآوری خواهد کرد». (سوره النساء آیات 171-172 ترجمه انصاریان)

«آنان که گفتند: خدا همان مسیح، فرزند مریم است، بی تردید کافر شدند؛ و حال‌آنکه مسیح گفت: ای بنی‌اسرائیل! خدای یکتا را که پروردگار من و پروردگار شماست بپرستید، مسلماً هر کس به خدا شرک ورزد، بی‌تردید خدا بهشت را بر او حرام کند، و جایگاهش آتش است، و برای ستمکاران هیچ یاوری نیست. آنان که گفتند: خدا یکی از [این] سه تاست [پدر، پسر، روح] یقیناً کافر شدند، و حال‌آنکه هیچ معبودی جز خدای یکتا نیست. و اگر از آنچه می‌گویند بازنایستند، قطعاً به کسانی از آنان که [به سبب چنین اعتقادی] کافر شدند، عذابی دردناک خواهد رسید. آیا به‌سوی خدا بازنمی‌گردند، و از او درخواست آمرزش نمی‌کنند؟ و حال‌آنکه خدا بسیار آمرزنده و مهربان است.» (سوره المائده آیات 72-74 ترجمه انصاریان)

یک مسیحی با خواندن چنین نکوهش‌های صریح و تندی درباره آنان که به الوهیت کتاب مقدسی باور دارند بهت‌زده می‌شود. قرآن با عبارات محرزی که جای چون‌وچرا باقی نمی‌گذارد اعلام می‌کند که باورمندان به تثلیث از بهشت رانده می‌شوند و با سوختن در آتش جهنم، عذابی دردناک را تجربه خواهند کرد.

دررابطه‌با شخص سوم تثلیث مسلمانان بر این مسئله تأکید دارند که قرآن شناختی از روح‌القدس ندارد و به قول محقق مسلمان، محمد پیکتال: «تنها اصلاحی برای اشاره به فرشته وحی، جبرئیل است.» (پیکتال؛ ص40). با این اوصاف قرآن روح‌القدس را انکار می‌کند، وجود عیسی را تأیید اما خداوندی او را رد می‌کند و تأکید می‌کند که شخص الله در ذات  خود واحد است. در نتیجه قرآن و کتاب مقدس نسبت به آموزه تثلیث در تضاد کامل با یکدیگر هستند.

دیو میلر

REFERENCES

Lucado, Max (1996), In the Grip of Grace (Dallas, TX: Word).

Pickthall, Mohammed M. (n.d.) , The Meaning of the Glorious Koran (New York: Mentor).

https://apologeticspress.org/the-quran-and-the-trinity-1552/